W 2019 roku trafił do Muzeum Historii Komputerów i Informatyki w Katowicach, lata świetności mając już dawno za sobą. Ale superkomputer Cray Y-MP EL w czasie, kiedy został sprowadzony do Polski uznawany był za superkomputer i kosztował około miliona dolarów. 

Superkomputer – komputer znacznie przewyższający możliwościami powszechnie używane komputery, w szczególności dysponujący wielokrotnie większą mocą obliczeniową. Określenie to pojawiło się w latach 60. ubiegłego wieku w odniesieniu do komputerów produkowanych przez CDC i później przez przedsiębiorstwo Cray. Były one produkowane w dziesiątkach egzemplarzy i kosztowały po kilka milionów dolarów.

Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe (PCSS) zostało powołane decyzją Kolegium Rektorów Miasta Poznania i afiliowane przy Instytucie Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu 23 października 1993 roku. Celem powołania PCSS było koordynowanie wykorzystania sieci metropolitalnej i superkomputerów w Poznaniu przez jednostki reprezentowane w Kolegium Rektorów Miasta Poznania. To właśnie tam w 1994 roku trafił pierwszy superkomputer Cray Y-MP EL. Koszt tej jednostki w tamtym czasie był gigantyczny. Milion dolarów robi przecież wrażenie nawet dziś. Żeby go sprowadzić do Polski, w tamtym czasie, wymagane były specjalne pozwolenia. 

Coordinating Committee for Multilateral Export Control (COCOM) – funkcjonujący w czasach zimnej wojny, poczawszy od 1949 roku, Komitet Koordynacyjny Wielostronnej Kontroli Eksportu (ang. Coordinating Committee for Multilateral Export Controls), który skupiał 17 państw zachodnich (USA, Japonię, Australię i kraje zachodnioeuropejskie), dysponentów najbardziej zaawansowanych technologii. Formalnie rozwiązany w 1995 roku. Komitet ten miał za zadanie nie dopuścić do uzyskania przez którykolwiek z krajów tzw. bloku wschodniego i za ich pośrednictwem przez Związek Radziecki, najnowocześniejszych towarów i technologii tzw. podwójnego zastosowania, tzn. mogących obok normalnych zastosowań cywilnych posłużyć np. rozwojowi techniki wojskowej, skierowanemu przeciw państwom zachodnim.

Superkomputer Cray Y-MP EL był jednym z modeli, sprzedawanego od 1988 przez Cray Research, modeli komputera Cray Y-MP. Model EL (Entry Level) powstał w 1992 roku i był tańszą wersją swoich starszych braci, modeli D, E, czy M90. Była to ponowna implementacja architektury Y-MP w technologii CMOS, budowę komputera oparto na projekcie S-2, przejętym przez Cray Reasearch od Supertek Computers w 1990 roku. EL był systemem chłodzonym powietrzem z zupełnie innym systemem IOS opartym na magistrali VME. Maksymalną dostępną konfiguracją modelu EL była wersja z czterema procesorami, zainstalowana pamięć mogła wynosić od 32 MB do aż 1 GB pamięci DRAM. Cray Y-MP EL mógł być zasilany ze zwykłej sieci, a jego waga to, bagatela, ponad 630 kg. Model EL zastał zastąpiony przez serię EL90.

W Poznańskim Centrum Superkomputerowo-Sieciowym Cray Y-MP EL służył do roku 1995, kiedy to został wymieniony na nowocześniejszy, notowany wtedy na 468. pozycji na liście TOP 500 (500 najmocniejszych superkomputerów na świecie) SGI Power Challenge XL. Crayem zaopiekowała się wtedy spółka ATM. W 2019 roku, znana już pod nazwą Atman, spółka przekazała Craya do Muzeum Historii Komputerów i Informatyki w Katowicach.

Komputery Cray miały swój udział również w popkulturze. W filmie Włamywacze z 1992 roku dwóch głównych bohaterów w jednej ze scen toczy dyskusję siedząc na komputerze Cray Y-MP właśnie. Z kolei w jednym z odcinków (pt. Nothing’s Perfect) serialu znanego w Polsce pod nazwą Przystanek Alaska jeden z bohaterów wyraża swoje zadowolenie z otrzymania dostępu do komputera CRAY Y-MP3.

Na zdjęciu superkomputer z lat 90. ubiegłego wieku, Cray Y-MP EL

Obecnie Craya oglądać można w Katowicach właśnie. Muzeum jest dostępne dla niezorganizowanych grup zwiedzających w każdą sobotę o godzinie 12 i 15. W lipcu i sierpniu ogólnodostępna będzie jedynie godzina 15.

{loadmoduleid 1195}