Disney. Pierwsza myśl, jaka przychodzi do głowy słysząc lub czytając to nazwisko to Myszka Miki lub Zamek Kopciuszka, znany z intro disneyowskich produkcji. W ciągu dziesięcioleci jednak Disney zdominował niemal cały przemysł rozrywkowy, a styczność z jego produkcjami mamy na każdym, i to dosłownie, etapie swojego życia. Oto historia wielomiliardowego imperium.

W tym roku świętujemy setne urodziny marki Disney. Z tej okazji przypominam tekst o imperium Disney’a.

Walt

Walter Elias Disney urodził się 5 grudnia 1901 roku w Chicago. Już od najmłodszych lat interesował się się rysowaniem, co nie jest specjalnie dziwne w przypadku dzieci. Disney jednak już w bardzo wczesnym wieku pobierał dodatkowe lekcje rysunku, a w wieku zaledwie 18 lat rozpoczął pracę jako profesjonalny ilustrator. Wkrótce przeniósł się także do Kalifornii, gdzie wraz z bratem Roy’em w 1923 roku założył Disney Brothers Cartoon Studio. Obydwoje uzyskali takie same udziały w nowo powstałej firmie i już w pierwszym roku działalności podpisali kontrakt z M.J. Winkler, pierwszą kobietą zajmującą się produkcją i dystrybucją filmów animowanych. Alice’s Wonderland, pierwszy niemy film Disney’a swoją premierę miał jeszcze w 1923 roku. Trwał 12 minut i 29 sekund i opowiadał historię Alicji, która odwiedza warsztat rysowników, a ci pokazują jej kilka rysunkowych historii, takich jak tańczący kot czy boksujące się myszy. Wielu znawców historii animacji jest zdania, że jedna z nich była wzorem do powstania kilka lat później przesławnej Myszki Miki. W rolę Alicji wcieliła się Virginia Davis, film ten był bowiem interakcją pomiędzy żywymi aktorami, a animacją.

The Walt Disney Studio

Trzy lata po premierze Alice’s Wonderland bracia Disney decydują się na zmianę nazwy firmy. Od roku 1926, krótko po przeprowadzce na Hyperion Avenue, powstaje The Walt Disney Studio. Rok później debiutuje Oswald The Lucky Rabbit. To antropomorficzna postać królika, stworzona przez Walta Disney’a i utalentowanego rysownika Uba Iwerksa. Disney produkuje 27 odcinków przygód Oswalda, po czym w roku 1928, prawa do tej serii przechodzą na rzecz producenta Charlesa Mintza (męża od 1924 roku wcześniej wspomnianej M.J. Winkler). Disney chce zapełnić lukę po tym bohaterze i po serii burzy mózgów ze swoimi współpracownikami stworzony zostaje wstępny szkic nowego bohatera studia. Jest nim mysz. Otrzymuje pierwotnie imię Mortimer, ale ostatecznie nazwana zostanie przez Walta Disney’a Mickey, co jest skrótem od imienia Michael. Mickey swój wygląd zawdzięcza Ub Iwerksowi, charakter i głos otrzymuje od Disney’a.

Po premierze Steamboat Willie w 1928 roku Mickey okazuje się wielkim hitem. Dzięki wykorzystaniu nowatorskich technik dźwiękowych Disney otrzymuje efekt zupełnie odróżniający kreskówkę Mickey Mouse od innych. W związku z udzielaniem licencji na tego bohatera zaczynają płynąć także pieniądze do studia braci Disney. Wczesne lata 30. ubiegłego wieku w Stanach Zjednoczonych to szał na postać Mickiego. Powstają nawet Kluby Myszki Miki. Niemal mityczny status studia przynosi Disneyowi seria awangardowych kreskówek o wspólnym tytule Silly Symphonies, których produkcja została sfinansowana głównie z popularności Myszki Miki. Rysownicy i inni artyści zjeżdżają się do Kalifornii, aby móc spróbować swoich sił w dostaniu się do studia sławnego Walta Disney’a. W latach 1932 – 39 seria Silly Symphonies wygrywa nagrodę Oscara w kategorii Najlepszy krótkometrażowy film animowany aż siedmiokrotnie! Pod koniec 1929 roku The Walt Disney Studio ponownie zostaje przemianowane, wraz ze zmianą osobowości prawnej firmy i otrzymuje nazwę Walt Disney Productions, Ltd. Wraz z tym krokiem uformowane zostają także trzy nowe firmy zależne – Walt Disney Enterprises, Disney Film Recording Company oraz Liled Realty and Investment Company.

Śnieżka

W roku 1934 Walt Disney rozpoczyna swój najbardziej ambitny do tej pory projekt. Coś, czego nie zrobił i nie próbował zrobić jeszcze nikt do tej pory. Pełnometrażowy film animowany. Cztery lata produkcji, niemal 200 tysięcy rysunków i sześciocyfrowy budżet owocują powstaniem Królewny Śnieżki i Siedmiorgiem Krasnoludków. Premiera tego obrazy odbyła się w Hollywood, 21 grudnia 1937 roku. W pierwszym roku film ten przyniósł ponad 8 milionów dolarów przychodu, a do dziś przychody z tego tytułu szacuje się na kwotę około 100 milionów dolarów. Podobnie jak w przypadku Myszki Miki, Królewna Śnieżka okazała się także złotym dzieckiem, jeśli chodzi o przychody z udzielanych licencji. Dzięki nim studio Disney’a było w stanie spłacić ponad 2 milionowy dług zaciągnięty w Bank of America. Pod koniec 1938 roku Walt Disney Enterprises, Disney Film Recording Company i Liled Realty and Investment Company oraz Walt Disney Productions, Ltd. zostają wchłonięte przez nowy podmiot o nazwie Walt Disney Productions.

Zapaść finansowa

Walt Disney marzył, aby produkować pełnometrażowy, hitowy film animowany co pół roku. Jednym z takich projektów był Pinokio oparty na powieści Carla Collodiego. Premiera tego filmu odbyła się 7 lutego 1940 roku, ale film nie był tak wielkim hitem kasowym jak Śnieżka. Studio Disney’a w tym samym czasie przenosi swoja siedzibę do Burbank w Kalifornii, aby sprostać wymaganiom wciąż rozrastającego się korporacji. W 1940 roku Disney produkuje jeszcze jedną animację o tytule Fantasia. Recenzje były mieszane, a straty z uwagi na wykorzystanie – ponownie – innowacyjnego systemu nagłośnienia, znacznie wyższe od tych, które przyniósł studiu Pinokio. Rosnące koszty spowodowały także konieczność wejścia firmy na giełdę.

W roku 1941 rozpoczął się także słynny strajk pracowników studia Disney’a. Niemal połowa z nich, w tym najbardziej zaufani pracownicy Walta Disney’a, domagali się podwyżek pensji, wypłaty za przepracowane nadgodziny oraz wprowadzenia firmowej odzieży, która wskazywała by pozycje w firmie danej osoby, ale także pojawienia się ich nazwisk w napisach końcowych filmów produkowanych przez studio. Z uwagi na trwającą na świecie II Wojnę Światową studio Disney’a angażuje się w tym czasie w produkcję animowanych filmów propagandowych dla armii Stanów Zjednoczonych. W tym samym czasie powstaje także owoc wysiłków garstki animatorów, którzy nie podjęli strajku, czyli jeden z najkrótszych animowanych obrazów disneyowskich – Dumbo, a następnie Bambi. Na kartach komiksu Carla Barksa debiutuje także Kaczor Donald. Oba wspomniane obrazy nie były jednak dość dochodowe i w roku 1944 nastają ciężkie czasy. Studio przed upadkiem ratuje ponowna premiera hitowej Królewny Śnieżki i Siedmiu Krasnoludków.

Ekspansja

W latach 1946 – 1952 wytwórnia Walta Disney’a wydaje na świat mało znane w Polsce tytuły, jak Make Mine Music, Song of the South i Fun and Fancy Free. W 1948 roku Walt Disney wraz z córki odwiedzają Alaskę. Disney filmuje tam zdjęcia do swojego pierwszego przyrodniczego filmu dokumentalnego Seal Island. Film ten zdobywa Oskara i zapoczątkowuje serię filmów pod wspólnym tytułem True Life Adventure, która dotrwa aż do 1960 roku i w sumie zdobędzie aż osiem statuetek tej najbardziej prestiżowej, filmowej nagrody.

We wczesnych latach 50. Disney rozpoczął planowanie swojego nowego przedsięwzięcia, budowy parku rozrywki w którym całe rodziny mogły by bawić się w towarzystwie swoich ulubionych bohaterów filmów animowanych. Pierwotnie parki miały nosić nazwę Mickey Mouse Village, ale ostatecznie szef wytwórni zdecydował się na krótszą i lepiej brzmiąca nazwę Disneyland. W roku 1953 sformowana zostaje WED Enterprises, która ma kontrolować prawa disneyowskich spółek i być spółka matką dla Walt Disney Imageneering. Rok wcześniej na kartach komiksu debiutuje Scrooge, a w tym samym roku studio opuszcza Piotruś Pan. Wyprodukowany nakładem 4 milionów dolarów film animowany przyniósł łączny przychód prawie 88 milionów dolarów. Był to czternasty animowany film Disney’a i ostatni przy którym pracowała cała stara dziewiątka Disney’a, jak nazywani byli Les Clark, Marc Davis, Ollie Johnston, Ward Kimball, Eric Larson, John Launsbery, Wolfgang Reitherman i Frank Thomas, czyli trzon animatorów stanowiących Walt Disney Studio od momentu jego powstania.

W roku 1954 studio kończy współpracę z dystrybutorem RKO Radio Picturei powstaje, kontrolowana przez Disney’a, Buena Vista Film Distribution Company, która będzie od tego momentu dystrybutorem wszystkich filmów spod znaku Walta Disney’a. W tym roku na antenie ABC debiutuje także godzinny program o nazwie Disneyland w którym sam Walt oprowadza widzów bo budowanym przez siebie parku rozrywki prezentując wszystkie jego atrakcje. Disneyland otwiera swoje podwoje rok później. W tym samym czasie na antenie ABC debiutuje program Klub Myszki Miki, który emitowany będzie aż do roku 1996, a w roku 2017 powrócił w Disney Channel Asia. W kolejnych latach otwierają się nowe atrakcje w parku rozrywki, premierę mają, między innymi Śpiąca Królewna i 101 Dalmatyńczyków, a w roku 1961 Disney zakupuje prawa do marki Kubuś Puchatek. Premiera Marry Poppins w roku 1964 daje studiu pierwsza w historii oskarową nominację dla najlepszego filmu, a rok później na rynku ukazuje się magazyn Disney News. We wrześniu 1966 roku, z powodu nowotworu płuc, Walt Disney umiera.

Nowa era

Po śmierci mistrza stery w firmie objął jego brat i współzałożyciel imperium, Roy. W rok po śmierci Walta rozpoczyna się budowa Walt Disney World Resort w pobliżu Orlando. To kompleks rozrywkowy pod budowę którego jeszcze w roku 1965 Walt Disney osobiście rozpoczął kupowanie działek na Florydzie.

W 1967 roku premierę ma także Księga Dżungli, która wyprodukowana nakładem 4 milionów dolarów przynosi ponad 205 milionów dolarów przychodu. W Disneylandzie otwarta zostaje także atrakcja pod nazwą The Pirates of the Carribean. Budowa Walt Disney World Resort kończy się w roku 1971 i park zostaje otwarty. Niespełna trzy miesiące później Roy Disney umiera. Stery w firmie obejmują Donn Tatum i Card Walker.

W wyniku nieporozumień wewnątrz firmy w roku 1977 odchodzi Roy E. Disney, bratanek słynnego Walta. Do roku 82 wytwórnia Disney’a wydaje kilka mało znanych dziś tytułów, w tym obraz Czarna Dziura, pierwszy disneyowski obraz oznaczony ratingiem PG, czyli dostępnym za zgodą rodziców (ratingi MPAA zostały wprowadzone w roku 1968).

W roku 1981 Disney ogłasza plany stworzenia własnego kanału w telewizji kablowej, debiutuje także show Disney on Ice, czyli muzyczno – taneczno – teatralne show objazdowe, które gości w państwach na całym świecie. Na domowe wideo zostaje wydany także pierwszy film animowany Disney’a. Jest nim Dumbo. W 1982 dochodzi do nieudanej próby zakupu koncernu Disney przez Coca Cola. Następuje zmiana na stanowisku prezesa firmy. Carda Walkera zastępuje zięć Walta Disney’a, Ron W. Miller. Na ekrany kin wchodzi film Tron, który zostaje okrzyknięty jako przełomowe dzieło w hisotrii kina, głównie ze względu na szerokie wykorzystanie technik komputerowych (CGI). Tron kasowym sukcesem jednak nie jest dajac zaledwie 33 miliony dolarów przychodu przy 17 milionach kosztów produkcji.

W roku 1983 nadawanie rozpoczyna Disney Channel, a w Japonii otwierają się bramy Tokyo Disneylandu.

Disney dziś

Żeby wymieniać kolejne wydarzenia, które miały miejsce od 1983 roku we wszystkich firmach powiązanych z The Walt Disney Company trzeba by spędzić kolejne godziny na pisaniu, a następnie na czytaniu. Ograniczę się więc do podania stanu faktycznego imperium Disney’a na dziś. Można śmiało powiedzieć, że logo Disney’a towarzyszy nam od samego urodzenia, a być może nawet nie zdajemy sobie z tego sprawy.

Dzieci od najmłodszych lat ubieramy w ubranka z logotypem lub jakimkolwiek innym motywem z Gwiezdnych Wojen. To marka należąca do Disney’a, który zakupił Lucasfilm, a tym samym prawa do tej marki w 2012 roku za 4 miliardy dolarów. Najmłodsze, ale i starsze dzieci, uwielbiają także filmy animowane Pixara (polecam chociażby fantastyczny Odlot z 2009 roku). Disney zakupił wytwórnię Pixar w 2006 roku od Steve’a Jobsa za, bagatela, 7.4 miliarda dolarów. Najmłodszych zainteresuje zapewne Disney Channel for kids, który nadaje od 2012 roku. Do Disney’a należą także prawa do The Muppet Show, czyli ulubionych przez dzieci lalek wymyślonych przez Jima Hensona.

Starsze dzieci z pewnością, jak i te młodsze, zafascynowane są także marką Star Wars. Dla nich w tym świecie także znajdzie się coś ciekawego. Z pewnością lubią także komiksy. Doskonale się składa bowiem do Disney’a od 2009 roku należy Marvel Entertainment, kupione za kolejne nieco ponad 4 miliardy dolarów. A Marvel to wiadomo, komiksy, filmy, całe uniwersum superbohaterów, z odzieżą, zabawkami, kubkami, ręcznikami, kocami i czym tylko człowiek zamarzy. Najbardziej dochodowym do tej pory filmem stajni Marvel byli Avengersi z 2012 roku, którzy przynieśli Disney’owi ponad 620 milionów dolarów przychodu. Pierwszym w historii animowanym filmem, który przekroczył granicę miliarda dolarówprzychodu był Toy Story 3 z 2010 roku. Toy Story to Pixar, a Pixar to Disney. Jeżeli dziecko interesuje się sportem i mieszka w Stanach Zjednoczonych to z pewnością ogląda stację ESPN. I tak, zgadliście, ESPN należy do Disney’a. W ramach umowy opiewającej na ponad 52 miliardy dolarów w 2017 roku zakupił większość zasobów 21st Century Fox, czyli w tym wspomniany ESPN, ale także prawa np. do serii The Simpsons.

OK. Jesteś nastolatkiem, a więc pewnie zainteresuje Cię marka Indiana Jones. Przygody dzielnego archeologa to nie tylko seria filmów, ale także, jak w poprzednich przypadkach serie gadżetów, ubrań, zabawek i klocków Lego z tym motywem. Postać jednoznacznie kojarzona z Harrisonem Fordem wykreowana została przez Goerge’a Lucasa, a Lucasfilm, jak wspomniano wcześniej zakupiony przez Disney’a. Nastolatkowie lubią tez seriale, taką np. Współczesną Rodzinę (Modern Family). To serial wyprodukowany przez stacje ABC. Ta zaś była do niedawna częścią 21st Century, ale już nie jest. Teraz to Disney. Serial Chirurdzy, który ma najlepszą oglądalność w USA w przedziale wiekowym 18-49 w kategorii seriali dramatycznych to także dzieło ABC. A ABC… sami wiecie.

Dalej. Masz lat 20 i więcej, jesteś dorosły. Nie masz przecież z Disney’em wiele wspólnego. Tak Ci się zdaje. Wciąż lubisz oglądać sport, koszykówka uniwersytecka, bardzo popularna w Stanach Zjednoczonych. Nadaje ją ESPN (należący do Disney’a, dla podwyższenia dramaturgii będą to pisał za każdym razem). Lubisz czasem popatrzeć na NASCAR, to takie wyścigi samochodowe. Tak się składa, że transmituje je ESPN. Golf? PGA Tour? Jest na ESPN. Jesteś statecznym 50 latkiem. Bajek nie oglądałeś od co najmniej 40 lat i wydaje ci się, że z Disney’em nie masz nic wspólnego. Zgadza się. Wydaje ci się. Kręgle? ESPN przychodzi z pomocą.

Seria Star Wars jest na tyle długo na rynku, że uczucia żywią do niej już co najmniej trzy pokolenia. Do kina na filmy z tej serii chodzisz z dzieckiem, podobnie na produkcję Pixara. Kupujesz gadżety i zabawki, twoje dziecko oglada kreskówki Marvel Comics, a ty w weekend lubisz obejrzeć coś na National Georaphic czy FOX. O! Nie wspominałem? Należą do Disney’a. To tylko bezpośrednie koneksje z firmą, którą blisko sto lat temu założył poczciwy Walt Disney. Pomyśl teraz o tej rzece pieniędzy, które płyną do Disney’a pośrednio, na zasadzie licencji. W tytule tego wpisu umieściłem cytat Walta Disney’a, który powiedział

Jeśli możesz o czymś marzyć to możesz tego dokonać

Wygląda na to, że należało by go, w świetle tego co w tym przydługim wpisie przedstawiłem, zmienić. Co powiecie na:

Jeśli coś istnieje, możesz to kupić.